Op dinsdagavond 11 maart 2025 bezochten 70 mensen de informatie-avond over warmtepompen. Er waren twee sprekers. Energiecoach Jacobine Sanders vertelde hoe je het energieverbruik in je huis kunt verminderen. Martin Rittinghaus vertelde over (hybride) warmtepompen en kwam met een interessante aanbieding. Martin is eigenaar van de Warmtewinkel in Harfsen. Hij ondersteunt menig werkgroep binnen LochemEnergie al een aantal jaar met zijn kennis en ervaring.
Jacobine: Zorg voor een goed geïsoleerd huis
De meeste warmtepompen verwarmen het huis met water met een lage temperatuur: 25 tot maximaal 50 °C. Het water dat uit een cv-ketel komt, is tussen de 60 en 85 °C. Het is daarom belangrijk dat je huis zo goed mogelijk geïsoleerd is. Denk daarbij aan de ‘schil’ van je woning, want hier gaat bij slechte isolatie warmte verloren: dak 30%, muren 20%, verversing van lucht 20%, ramen 15%, vloer 10% en koudebruggen (bijvoorbeeld waar isolatie niet goed op elkaar aansluit) 5%.
Hoe het met de isolatie in je huis is gesteld, hangt af van het bouwjaar. Een huis van voor 1930 heeft bijvoorbeeld zelden een spouwmuur. Vanaf 1975 werden er (weliswaar minimale) eisen aan dak- en gevelisolatie gesteld en kwam er dubbelglas. Vanaf 1990 zijn huizen in het algemeen goed geïsoleerd. Natuurlijk kan na de bouw de isolatie wel door bewoners al eens zijn verbeterd.
Kijk eens op MilieuCentraal hoe jouw energieverbruik is ten opzichte van andere, vergelijkbare huizen en huishoudens. Laat indien nodig een blowerdoortest doen en kom erachter waar jouw huis warmte lekt. Of zet je cv-ketel op 50 °C en ervaar of je in de winter je huis aangenaam warm kunt houden. Als dat niet lukt, dan weet je dat je met een alleen een warmtepomp je huis niet warm genoeg kunt houden. Bij een hybride warmtepomp daarentegen springt op koude dagen de cv-ketel wel bij.
Martin Rittinghaus: Warmtepompen
Werking
Een warmtepompsysteem bestaat uit verschillende onderdelen die het mogelijk maken om warm water te maken. In de warmtepomp zit een vloeistof (koudemiddel) die al bij een zeer lage temperatuur (tot -20 °C) verdampt. De warmte van buiten zorgt er dus voor dat deze vloeistof wordt omgezet in gas (verdampt). Dit gebeurt in de verdamper. Een compressor (de pomp) perst deze damp samen waardoor de temperatuur van de damp stijgt. Deze hete damp gaat door een warmtewisselaar aan de andere kant van de warmtepomp en geeft daar zijn warmte af aan het koude water uit de cv-installatie. Door het afgeven van de warmte en het verlagen van de druk (in het expansieventiel) wordt de damp weer vloeistof en kan het hele proces weer opnieuw beginnen.
In de onderstaande afbeelding zie je een visuele impressie van de warmtepomp en wat de verschillende onderdelen doen.
Verdamper: De verdamper is een warmtewisselaar gevuld met koudemiddel die de warmte van de bron overneemt.
Compressor: In de compressor wordt het koelmiddel uit de warmtewisselaar onder hogedruk gezet waardoor de temperatuur van het koudemiddel stijgt.
Condensator: dit is een warmtewisselaar waar het koudemiddel de warmte afgeeft aan het cv-water voor verwarming of warm water gebruik.
Expansieventiel: Hier wordt de druk eraf gehaald waardoor het koudemiddel in temperatuur daalt. Het koudemiddel kan nu weer de warmte opnemen in de verdamper.
Vermogen
Het is belangrijk dat het vermogen van een warmtepomp past bij de woning. Een warmtepomp moet zo constrant mogelijk draaien. Het is niet goed als hij vaak uitschakelt, telkens als je huis te warm is geworden. Om het vermogen te bepalen dat geschikt is voor jouw huis, kun je drie dingen doen.
- Transmissieberekening laten maken. Dit is een warmteverliesberekening, die een ISO-gecertificeerd bedrijf voor je kan maken (vanaf € 350). Op het berekende warmteverlies stem je het vermogen van de warmtepomp af. Een warmtepomp gaat tot buitentemperaturen van -10 °C. Bij nog koudere temperaturen schakelt een elektrisch element (ook) in. (Zo’n element lijkt een beetje op een waterkoker. Bij een hybride warmtepomp is dat elektrische element niet nodig.
Een warmtepomp past zijn vermogen aan op basis van de benodigde warmte, maar kan niet op minder dan 30% van zijn maximale vermogen draaien. Is het vermogen van de warmtepomp te hoog en draait hij op minimaal 30%, dan zal het snel te warm worden in huis. De thermostaat schakelt de warmtepomp dan uit. Zodra het is afgekoeld in huis, schakelt de pomp weer in en na verloop van tijd weer uit. Dat heet pendelen en is niet goed voor de warmtepomp. - Gasverbruik als leidraad nemen. Hiervoor bestaat een formule, waarin je gemiddelde jaarlijkse gasverbruik wordt meegenomen en het aantal personen in jouw huishouding.
Voorbeeld: Een gezin dat bestaat uit vier personen gebruikt ieder jaar gemiddeld 2000 m3. De rekenformule is dan 2000 – 4 * 100 / 200 = 8 kW warmtepomp.
Overigens, er zijn warmtepompen die het water kunnen verwarmen tot wel 70 °C. Realiseer je dan wel dat je in aanschaf en stroomverbruik veel duurder uit bent. (Dat geld zou je ook kunnen besteden aan het beter isoleren van je huis.)
COP: coëfficiënt of performance
Dit is een begrip dat vaak wordt gebruikt in verband met warmtepompen. Het geeft het rendement van het apparaat aan. De COP laat zien met welke factor 1 kW elektrische energie door de warmtepomp wordt vermenigvuldigd naar warmte-energie. De bijbehorende formule is als volgt:
Geïntegreerde hybride warmtepomp
Hierbij verwarmt de warmtepomp in principe de woning. Als het echter te koud wordt, verwarmt de cv-ketel bij. En zodra het veel te koud wordt, neemt de cv-ketel het over. Het woordje ‘geïntegreerd’ slaat op de fase waarbij de warmtepomp en de cv-ketel samen de woning verwarmen. Bij een niet-geïntegreerde ketel is het een kwestie van óf warmtepomp of óf cv-ketel. Een geïntegreerde hybride opstelling is een betere keus.
Persoonlijke keuzes bij aanschaf
Oncomfortabele dagen: Hoeveel dagen per jaar mag wat jou betreft de woning oncomfortabel aanvoelen? Dit is belangrijk voor het bepalen van het vermogen. Bedenk: Een warmtepomp met meer vermogen is duurder. Bovendien wordt de kans op pendelen groter.
Bijverwarmen: In plaats van bijverwarmen met een cv-ketel (hybride opstelling), kun je ook kiezen voor bijvoorbeeld infraroodpanelen of een houtkachel. Let daarbij wel op de plek van de thermostaat. Als die zich bevindt in de woonkamer die je bijverwarmt, dan zal de warmtepomp afslaan en wordt de rest van de woning niet verwarmd.
Geluid: Op de erfgrens met de buren mag een warmtepomp overdag 45 decibel voortbrengen, ’s nachts is dat 40 decibel. Heb je een grote tuin en kan de pomp een eind van de erfgrens afstaan, dan zou meer decibel mogelijk zijn. Daarnaast zijn er geluiddempende kasten beschikbaar die gemiddeld 10 decibel dempen. Deze kasten zijn echter heel groot, omdat er ruim voldoende verse lucht omheen moet kunnen circuleren.
Martin, met een glimlach: “Bedenk wel dat de 40 decibel van je eigen warmtepomp vaak minder hard klinken dan de 40 decibel van de buren. Ga daarom liever wat lager zitten en houd de relatie met je buren goed.”
Behalve akoestisch geluid maakt de warmtepomp ook resonerend geluid. Deze trillingen worden in de gevel van je huis opgenomen. Daarom is het belangrijk om een goede plek voor de buitenunit te kiezen.
Boiler: Kies je voor all electric verwarming van je huis, bedenk dan dat je een boiler nodig zult hebben voor het warme water uit de kranen.
Speciale functies/regelingen: Het is mogelijk om de temperatuur met een zoneregeling voor elke kamer apart in te stellen. Bedenk wel dat het belang is de consequenties te overzien voor het optimaal kunnen functioneren van de warmtepomp. Door allerlei aparte functies zou dit in gevaar kunnen komen.
Slim: Kies een warmtepomp waarbij de installateur online kan meekijken naar de prestaties oftewel het functioneren van de pomp. Zo kan hij op afstand al controleren wat er aan de hand is als de warmtepomp niet goed werkt.
LochemEnergie deed in 2024 onderzoek naar de prestatie van warmtepompen bij een aantal leden. Lees het artikel hier.
